Νομός Τρικάλων – Κοζιάκας
Παραμυθένιες Πύλες
Ποτάμια και πηγές, δάση και λιβάδια, πέτρινα γεφύρια και σπουδαίοι ναοί. Πολυτελείς ξενώνες, προσεγμένες ταβέρνες, δραστηριότητες στη φύση. Ανάμεσα στον Κόζιακα και το Αυγό χτυπάει η καρδιά του πιο διάσημου θέρετρου των Τρικάλων.
Σκιέρ και εκδρομείς του Σαββατοκύριακου πίνουν ζεστή σοκολάτα στα μπαράκια της Ελάτης ή παίζουν επιτραπέζια παιχνίδια μπροστά στο αναμμένο τζάκι στους ειδυλλιακούς ξενώνες του Περτουλίου.
Οι καφετέριες στην Πύλη, πλάι στον Πορταϊκό ποταμό, είναι γεμάτες κόσμο και στο Νεραϊδοχώρι τα αυτοκίνητα δεν σταματούν να πηγαινοέρχονται.
Πύλη, Ελάτη, Περτούλι, Νεραϊδοχώρι
Ο τουριστικός χάρτης ολοένα διευρύνεται. Πολυτελείς ξενώνες ρίχνουν θεμέλια, εστιατόρια πειραματίζονται δημιουργώντας gourmet πιάτα με βάση το κυνήγι, ντόπιο, χύμα κρασί σερβίρεται σε κρυστάλλινα κολονάτα ποτήρια σε σχήμα τουλίπας, τζακούζι και σπα προσφέρουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου – σε λίγα χρόνια ίσως να προσφέρεται και οργανωμένο σαφάρι στον Κόζιακα (μακριά από μας)!
Ο τουρισμός όχι απλώς έφτασε αλλά εγκαταστάθηκε για τα καλά στο νοτιοδυτικό τμήμα του Νομού Τρικάλων, στην περιοχή του Κόζιακα, τόσο που η Ελάτη αποκαλείται χρόνια τώρα «μικρή Αράχοβα»!
Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Οι κάτοικοι ήταν ανέκαθεν αυτόνομοι άνθρωποι. Κτηνοτρόφοι και αγρότες, παρέμειναν στον τόπο τους μετά την ολοκληρωτική καταστροφή των χωριών από τους Γερμανούς.
Μαζί με τους οδικούς δρόμους που χαράκτηκαν το 1960, άνοιξε και ο δρόμος για τον τουρισμό. Η «καλή κοινωνία» των Τρικάλων είχε ήδη εκτιμήσει το κλίμα και την ομορφιά της περιοχής, ενώ το 1983 δημιουργήθηκε το χιονοδρομικό κέντρο στα Λιβάδια Περτουλίου.
Δειλά δειλά εμφανίστηκαν οι πρώτοι ξενώνες, οι συνταγές για τις παραδοσιακές πίτες βγήκαν από τα συρτάρια και τα ζώα άρχισαν να ψήνονται με μαεστρία.
«Τι καλύτερο έχει το Καρπενήσι ή η Αράχοβα;» αναρωτήθηκαν οι άνθρωποι και βάλθηκαν να αναδείξουν τον τόπο τους. Άδικο δεν τους ρίχνεις: ατελείωτα στρέμματα δασών καλύπτουν κάθε πλαγιά, ρέματα και πηγές προσφέρουν αφειδώς τα νερά τους, εντυπωσιακές πέτρινες καμάρες περασμένων αιώνων στεφανώνουν τις όχθες των ποταμών, μνημεία σπάνια κι αξιοθαύμαστα εμφανίζονται παντού.
Αλλά αν δεν ήταν και κάποιοι άνθρωποι σαν τον Άγγελο Σινάνη, ίσως να μην τα μαθαίναμε ποτέ! Από τους ανθρώπους-κλειδιά στην Ελάτη, με τεράστιο όγκο πληροφοριών για την περιοχή (και την Ελλάδα εν γένει) είναι αυτός που έφτιαξε τον πρώτο χάρτη και κάνει επιχειρηματίες και γέροντες στα πιο απομακρυσμένα χωριά να πίνουν νερό στο όνομά του.
Η Πύλη του Κόζιακα
Ο Κόζιακας (Κερκέτιο) από τη μία και ο Ιταμος του Νομού Καρδίτσας από την άλλη υψώνουν παράστημα και σηματοδοτούν το τέλος του αχανούς θεσσαλικού κάμπου.
Ανάμεσά τους βρίσκεται το στενό φαράγγι του Πορταϊκού ποταμού και η Πύλη, το εμπορικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, που έχει το όνομα έχει και τη χάρη, καθώς αποτελεί τη διαχρονική πύλη προς την περιοχή του Ασπροποτάμου.
Το πέρασμα ήταν γνωστό από τους αρχαίους χρόνους ενώ στους βυζαντινούς υπήρχε πόλη που ονομαζόταν Μεγάλαι Πύλαι.
Μάλιστα, μέχρι το 1936, όταν κατασκευάστηκε η γέφυρα Κονδύλη, η επικοινωνία με την Ήπειρο και τον Ασπροπόταμο γινόταν από ένα πανέμορφο γεφύρι που σήμερα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα της περιοχής: το μονότοξο γεφύρι της Πόρτας που έκτισε το 1514 ο Άγιος Βησσαρίωνας (τότε μητροπολίτης Λαρίσης) και θα το δείτε στον δρόμο προς Ελάτη.
Τα σημαντικά αξιοθέατα της Πύλης βρίσκονται στην αντίπερα όχθη του ποταμού. Περάστε οδικώς ή από την κρεμαστή πεζογέφυρα και θα φτάσετε σε ένα αριστουργηματικό μνημείο.
Πόρτα Παναγιά:Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Το κτίσμα του 1283; Την τοιχοδομία της που μοιάζει με κύβο του Ρούμπικ; Τα μαρμάρινα μέλη που ενσωματώνει από τον προϋπάρχων αρχαίο ναό; Ή στο εσωτερικό της τις δύο εντυπωσιακές ψηφιδωτές εικόνες και το μαρμάρινο τέμπλο;
Μονή Αγίου Βησσαρίωνος Δουσίκο: Ακόμα ένα κορυφαίο μνημείο, το οποίο όμως έχουν το προνόμιο να θαυμάσουν μόνο οι άντρες, καθώς ισχύει το άβατον (οι γυναίκες περιμένουν στο νεόκτιστο ναό του Αγίου).
Μπείτε στο μοναστήρι-φρούριο που είναι γνωστό κυρίως για τη μεγάλη κοινωνική προσφορά του και για την αγιογράφηση του καθολικού του που έκανε το 1557 ο καλλιτέχνης της Κρητικής Σχολής, Τζώρτζης (ή Ζώρζης).
Απολαύστε, τέλος, έναν καφέ στα συμπαθέστατα καφέ πλάι στο γεφύρι ή στον αναστηλωμένο νερόμυλο που λειτουργεί εν είδει μουσείου υδροκίνησης κι έπειτα περάστε την «πύλη» κι αφεθείτε στη μαγεία των βουνών.
Οι μεγάλοι διάσημοι
Η Ελάτη (ή Τύρνα), η σταρ του Κόζιακα, είναι κτισμένη σε υψόμετρο 938μ., μέσα στην αγκαλιά του ελατοδάσους. Αρχιτεκτονικά δεν έχει να επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής, εκτός ίσως από ελάχιστα σπίτια στην παλιά γειτονιά, ωστόσο οι ανεπτυγμένες τουριστικές υπηρεσίες την καθιστούν ιδανικό ορμητήριο.
Αποτελεί άλλωστε, αφετηρία για πλήθος ορεινών και πεζοπορικών διαδρομών (οι πιο δραστήριοι ανηφορίζουν για τη σπηλιά του Μπέη και το αναρριχητικό πεδίο του Κόκκινου Βράχου).
Πριν φύγετε από την Ελάτη ή καλύτερα, με το που θα φτάσετε, επισκεφτείτε το «Λίκνο» του Αγγελου Σινάνη και της Σμαραγδής Κούλιου.
Δεν είναι άλλο ένα κατάστημα με παραδοσιακά είδη. Είναι το πρώτο που άνοιξε στην ευρύτερη ορεινή περιοχή, το 1994 και, εκτός από τα εξαιρετικά προϊόντα, διαθέτει οδηγούς και χάρτες και είναι κέντρο ενημέρωσης του «Αρκτούρου» για την αρκούδα και τον λύκο.
Λίγα χιλιόμετρα μετά την Ελάτη βρίσκεται το χιονοδρομικό κέντρο και τα Λιβάδια Περτουλίου από όπου ξεκινά και το περίφημο πανεπιστημιακό δάσος Περτουλίου.
Με έκταση 33.000 στρεμμάτων, το δάσος έχει παραχωρηθεί στο ΑΠΘ και απαγορεύεται οποιαδήποτε χρήση της γης.
Το ίδιο το Περτούλι θεωρείται από τα παλαιότερα χωριά της περιοχής, παρότι η εικόνα του δεν πείθει γι’ αυτό.
Καταστράφηκε πολλές φορές στο πέρασμα των αιώνων με αποκορύφωμα τη γερμανική επέλαση του ’43, οπότε διασώζει ελάχιστα δείγματα της παλιάς αρχιτεκτονικής – μεταξύ αυτών τμήμα του φημισμένου ξενώνα Αρχοντικό Χατζηγάκη.
Το ίδιο ισχύει και για το Νεραϊδοχώρι, που πλέον έχει και ξενώνες και ταβέρνες και μπαράκια. Εχει όμως και κάποια ωραία αξιοθέατα: τον ναό του Αγίου Νικολάου (18ος αι.) και το πέτρινο γεφύρι του Χατζηπέτρου (με άνοιγμα 17 μέτρων) στον χωματόδρομο που κατηφορίζει στο Περτουλιώτικο ρέμα.
Άσημες εκπλήξεις
Όσο απομακρύνεσαι από τα «κοσμικά» χωριά και πλησιάζεις στην περιοχή του Ασπροποτάμου, το τοπίο σταδιακά αγριεύει, τα βουνά πληθαίνουν και ψηλώνουν, τα νερά τρέχουν από παντού και τα χωριά ερημώνουν.
Ο δρόμος συνεχίζει δυτικά ανάμεσα στη Νεράιδα και το Αυγό και παράλληλα με το ρέμα του Καμναΐτη.
Η Πύρρα είναι το πρώτο χωριό που θα συναντήσετε μετά το Νεραϊδοχώρι, αφού προηγουμένως κάνετε μία στάση στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής Τσούκας του 1792, μια και σε αυτά τα μέρη αυτή είναι το τιμώμενο πρόσωπο.
Στην Πύρρα μπορείτε να καθίσετε στην όμορφη πλατεία, να δείτε το μικρό πέτρινο γεφύρι του 18ου αιώνα, το αξιόλογο λαογραφικό μουσείο και τον όμορφο ναό του Αγίου Μοδέστου.
Στο χωριό Δέση όλοι μιλούν για τους περίφημους καταρράκτες. Για να τους εντοπίσετε θα ακολουθήσετε τον χωματόδρομο, λίγο πριν το χωριό. Ο πρώτος πέφτει από ύψος 30 μέτρων και ξεχύνεται από το εσωτερικό του σπηλαίου Λέγκω, ενώ ο δεύτερος λένε ότι ξεπερνά τα 100μ. ύψος.
Ένα χωριό απομένει μέχρι τον Αχελώο, όπου ξεκινά η περιοχή του Ασπροπόταμου, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Νικόλαος, από τον οποίο όμως μπορείτε να πάτε και στο Δροσοχώρι (οι ντόπιοι θα σας δείξουν την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και θα σας μιλήσουν για τους καταρράκτες που σχηματίζονται τον χειμώνα σε πολλά σημεία).
Άξιο επίσκεψης είναι και το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στριμωγμένο σε έναν εντυπωσιακό βράχο στη θέση Ασφάκα, 2 χιλιόμετρα έξω από το ομώνυμο χωριό.
Ασφαλώς το νότιο τμήμα του νομού Τρικάλων δεν περιορίζεται σ’ αυτή τη διαδρομή. Μπορείτε από τα Λιβάδια Περτουλίου να ανηφορίσετε προς την Καλαμπάκα και να δείτε τη Χρυσομηλιά και το μοναστήρι των Αγίων Αποστόλων στο Κλεινό.
Να απολαύσετε ορεινές διαδρομές στον Κόζιακα και το Αυγό ή να κινηθείτε δυτικά προς τη Μεσοχώρα.
Αλλά αυτό που σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα είναι να λοξοδρομήσετε προς Στουρναρέικα και έπειτα προς Παλαιοκαρυά, ακολουθώντας τον, μέχρι τη δεκαετία του ’60, κεντρικό δρόμο της περιοχής απ’ όπου περνούσαν κυρατζήδες και έμποροι προς την Αργιθέα και τα βουνά των Τρικάλων.
Πρόκειται για τρεις «συνοικισμούς» με ελάχιστους κατοίκους που βρίσκονται πλάι στο ρέμα του Παλαιοκαρίτη. Ακολουθήστε τις πινακίδες και θα βρεθείτε μπροστά σε ένα ανεπανάληπτο θέαμα, το πέτρινο γεφύρι της Παλαιοκαρυάς και τους καταρράκτες του.
Είναι ένα από τα σημαντικότερα γεφύρια της περιοχής, κτισμένο τον 16ο αιώνα, που συνέδεε τις προαναφερθείσες περιοχές μέχρι το ’60.
Αξίζει να συνεχίσετε λίγο ακόμη στον επαρχιακό δρόμο να δείτε τη ντριστέλα και τον νερόμυλο που χρησιμοποιούνται ακόμη και να καταλήξετε στην Άνω Παλαιοκαρυά, στο Χάνι του Γώγου, το μοναδικό που έχει απομείνει.
Εμείς βρεθήκαμε εκεί το τελευταίο βράδυ του ταξιδιού. Μέσα στο απόλυτο σκοτάδι, με μοναδικό ήχο το ρέμα του Παλαιοκαρίτη, το καφενεδάκι ήταν ανοιχτό και ο 90χρονος μπαρμπα-Στέφος εκεί, με τον γιο του Δημήτρη. Δεχόμαστε εγκάρδια την καρέκλα που μας προσφέρουν. Οπως και το τσίπουρο, την ομελέτα και τα καλαμπούρια από τους θαμώνες που μετριούνται στα δάχτυλα, αλλά μοιάζουν τόσοι πολλοί μέσα στην ερημιά.